Mở đầu

Năm 1955, chỉ một năm sau chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử và Hiệp định Genève, miền Bắc Việt Nam bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh đất nước tạm thời chia cắt. Nhu cầu giao lưu quốc tế, học hỏi kinh nghiệm và xây dựng đội ngũ cán bộ có khả năng ngoại ngữ để phục vụ sự nghiệp cách mạng và kiến thiết quốc gia trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chính trong bối cảnh đó, Trường Ngoại ngữ, tiền thân của Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội ngày nay đã ra đời, đặt những viên gạch đầu tiên cho một trung tâm đào tạo ngoại ngữ hàng đầu của cả nước.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Văn Đồng làm việc với các cán bộ lãnh đạo Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và một số cán bộ giảng dạy ngoại ngữ ngày 10/7/1967

Những bước chân khởi sự

Ngày 5 tháng 9 năm 1955 đánh dấu một mốc son quan trọng khi khóa học đầu tiên của Trường Ngoại ngữ chính thức khai giảng tại Khu Việt Nam học xá, Bạch Mai, Hà Nội. Ngôi trường được thành lập với sứ mệnh đào tạo tiếng Nga và tiếng Trung – hai ngôn ngữ có vai trò đặc biệt quan trọng trong quan hệ quốc tế của Việt Nam thời kỳ này. Đồng chí Nguyễn Khánh Toàn, khi đó là Thứ trưởng Bộ Giáo dục lâm thời, đã trực tiếp đảm nhận vai trò Hiệu trưởng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với công tác đào tạo ngoại ngữ.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên thăm cơ sở vật chất ban đầu khi Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội mới được thành lập, tháng 8 năm 1967

Những ngày đầu thành lập chắc chắn không hề dễ dàng. Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, đội ngũ giảng viên ban đầu chủ yếu là các chuyên gia nước ngoài, với sự hỗ trợ của các phụ giảng người Việt Nam. Hình ảnh Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên chụp cùng cán bộ giáo viên Nhà trường năm 1957 phần nào cho thấy quy mô còn khiêm tốn nhưng đầy nhiệt huyết của đội ngũ tiên phong. Khó khăn là vậy, nhưng tinh thần dạy và học vẫn diễn ra sôi nổi, đáp ứng kỳ vọng về việc nhanh chóng đào tạo ra những cán bộ ngoại ngữ đầu tiên cho đất nước.

Vượt khó khăn, định hình sứ mệnh 

Thập kỷ đầu tiên (1955-1965) là giai đoạn Trường Ngoại ngữ từng bước vượt qua khó khăn ban đầu để khẳng định vị thế và định hình rõ hơn sứ mệnh của mình. Trong bối cảnh miền Bắc vừa xây dựng, vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, việc duy trì và phát triển hoạt động đào tạo là một nỗ lực phi thường.

Năm 1958, Trường Ngoại ngữ Bạch Mai được sáp nhập vào Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và trở thành Khoa Ngoại ngữ nhằm đào tạo giáo viên dạy ngoại ngữ cho các trường phổ thông ở miền Bắc Việt Nam. Thời kỳ đầu mới thành lập, Khoa Ngoại ngữ gồm 3 phân khoa: Tiếng Nga, tiếng Anh, tiếng Trung Quốc, đến năm 1962 mở phân Khoa tiếng Pháp.

Năm 1963, 4 phân khoa trở thành 4 khoa: Khoa Nga văn, Khoa Anh văn, Khoa Trung văn và Khoa Pháp văn của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Trong 10 năm đầu tiên này, Trường Ngoại ngữ đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đặt nền móng, đào tạo nên những thế hệ cán bộ ngoại ngữ đầu tiên, đóng góp thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng vào sự nghiệp chung.

Giảng viên và sinh viên Trường đào giao thông hào bên cạnh các lán học tập để tránh bom đạn trong chiến tranh phá hoại miền Bắc của máy Bay Mỹ, trong những năm mới thành lập Trường

Đặt nền móng vững chắc cho tương lai

Nhiệm vụ chính trị của Nhà trường được Thủ tướng Chính Phủ giao cho là đào tạo giáo viên ngoại ngữ cho các trường phổ thông cấp II, cấp III của cả nước. Việc thành lập Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội là bước phát triển tất yếu của ngành giáo dục, đáp ứng nhu cầu cấp bách về ngoại ngữ của xã hội, đã tạo những tiền đề vật chất và tổ chức quan trọng để hoàn thành nhiệm vụ trọng yếu là đào tạo giáo viên ngoại ngữ, phục vụ cho sự nghiệp cách mạng.

Đó là một thuận lợi đặc biệt, một nhân tố quan trọng góp phần tạo nên sự trưởng thành nhanh chóng của Nhà trường, khẳng định vị trí của ngành Ngoại ngữ trong xã hội hiện đại. Cùng với sự ra đời của Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, Đảng bộ được thành lập để thực hiện sứ mệnh lãnh đạo Nhà trường thực hiện nhiệm vụ chính trị do Nhà nước giao phó, từ đây từng bước đi lên của Nhà trường luôn gắn liền với sự trưởng thành và phát triển của Đảng bộ. Mười năm đầu tiên tuy nhiều gian khó nhưng đã hun đúc nên truyền thống vẻ vang của Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội sau này: tinh thần vượt khó, chủ động, sáng tạo và luôn gắn bó với sự nghiệp phát triển của đất nước. Những nền tảng về chương trình, đội ngũ, và đặc biệt là sứ mệnh đào tạo chuyên gia ngoại ngữ chất lượng cao đã được định hình vững chắc trong giai đoạn này.

Hồ Chủ tịch đến thăm và nói chuyện với cán bộ, giáo viên,sinh viên Trường (03/1960)

Thập kỷ 1955-1965 khép lại, mở ra một giai đoạn phát triển mới, chuẩn bị cho sự ra đời của Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội vào năm 1967 trên cơ sở kế thừa và phát huy những thành quả đã đạt được. Hành trình đầy tự hào của ULIS vẫn đang được viết tiếp.

Kết luận

Nhìn lại chặng đường 10 năm đầu tiên (1955-1965), chúng ta không khỏi tự hào về những nỗ lực phi thường của các thế hệ thầy và trò Trường Ngoại ngữ. Từ những viên gạch đầu tiên tại Việt Nam học xá, ngọn lửa đam mê ngoại ngữ và khát vọng cống hiến đã được thắp lên, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển mạnh mẽ của Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội ngày nay – một trung tâm đào tạo và nghiên cứu ngoại ngữ hàng đầu Việt Nam.