Năm 2025, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội chính thức tuyển sinh Chương trình đào tạo cử nhân Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (Thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam), mở ra hướng đi mới cho những bạn trẻ yêu tiếng Việt, yêu văn hóa dân tộc và mong muốn mang những giá trị ấy ra thế giới. ULIS Media đã có cuộc trò chuyện với thầy Trần Hữu Trí – Trưởng khoa Ngôn ngữ – Văn hóa Việt Nam và Đông Nam Á, đơn vị phụ trách đào tạo ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam để tìm hiểu rõ hơn về CTĐT này.

ULIS Media: Thưa thầy, thầy có thể cho biết cơ duyên nào đã dẫn đến sự ra đời của CTĐT Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (Thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam)?

Thầy Trần Hữu Trí:
Có thể thấy ngôn ngữ và văn hóa là hai mặt của một vấn đề, có mối quan hệ chặt chẽ không thể tách rời. Ngôn ngữ thể hiện văn hóa và ngược lại thông qua văn hóa chúng ta hiểu rõ hơn về sự hình thành, phát triển và ý nghĩa của ngôn ngữ. Trong xu thế đó, nghiên cứu về tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam là một lĩnh vực học thuật đã được xác lập và nhận diện ở Việt Nam cũng như một số trường đại học ở nước ngoài. Hơn nữa, nhu cầu tìm hiểu về tiếng Việt, văn hóa, du lịch, kinh tế Việt Nam của kiều bào và người nước ngoài đang không ngừng tăng lên, dự báo sẽ trở nên mạnh mẽ trong thời gian sắp tới. Vì thế, việc đào tạo chuyên sâu về tiếng Việt và văn hóa Việt Nam sẽ đáp ứng nhu cầu về nhân lực giảng dạy tiếng Việt và văn hóa Việt Nam trong và ngoài nước trong tương lai.

Trong khi đó từ những năm 1990, giảng dạy tiếng Việt cho người nước ngoài tại Trường Đại học Ngoại ngữ đã được tổ chức. Với chiều dài hàng chục năm giảng dạy tiếng Việt, Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội nói chung và Khoa Ngôn ngữ – Văn hóa Việt Nam và Đông Nam Á nói riêng nhận thấy rằng, cần phải có một CTĐT chính quy, toàn diện để chuẩn bị cho sinh viên những kiến thức và kỹ năng chuyên sâu về tiếng Việt cũng như phương pháp giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ – điều mà trước đây hiếm nơi nào đào tạo chính thức. Đây chính là lý do CTĐT Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam) ra đời, nhằm bắt kịp xu thế quốc tế và đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 

Tên tiếng Việt của CTĐT Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam), được dịch ra  tiếng Anh là “Teaching Vietnamese as a foreign language (Vietnamese Language and Culture)”. CTĐT Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam) được mở sẽ là sự tiếp nối truyền thống đào tạo của Trường Đại học Ngoại ngữ suốt 70 năm qua ở nhiều ngôn ngữ khác như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đức, Pháp… Tuy nhiên, để nhận diện sự khác biệt so với tình hình nghiên cứu, đào tạo đã và đang phát triển ở nhiều cơ sở giáo dục tại Việt Nam trong việc tập trung nhiều về Việt Nam học, CTĐT này ở Trường Đại học Ngoại ngữ sẽ chuyên sâu xác định đào tạo giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ. Điều này sẽ được kế thừa và phát huy những thành tựu từ các CTĐT tiếng nước ngoài khác đang có ở trường. 

ULIS Media: Vậy ngành học này sẽ trang bị cho sinh viên những gì thưa thầy?

Thầy Trần Hữu Trí:
CTĐT cử nhân ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam, chuyên ngành giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ mong muốn đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, có am hiểu về ngôn ngữ, văn hóa Việt nam và có khả năng vận dụng sáng tạo kiến thức về khoa học giáo dục ngoại ngữ. CTĐT sẽ đảm bảo hình thức linh hoạt và đúng quy định, ứng dụng nhiều công nghệ thông tin và đề cao học tập qua trải nghiệm. Chương trình không chỉ giúp người học nắm vững một cách hệ thống về ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam mà còn phát triển năng lực giảng dạy tiếng Việt một cách chuyên sâu và khoa học. Đặc biệt, người học sẽ có năng lực ngoại ngữ (Anh, Trung, Nhật, Hàn) thành thạo để sử dụng trong môi trường giảng dạy và học thuật.

Hơn nữa, sinh viên theo học sẽ được đào tạo bài bản về tiếng Việt, cả ở cấp độ ngôn ngữ và ngữ dụng, tức là biết không chỉ nói thế nào cho đúng, mà còn nói thế nào cho hay và phù hợp với bối cảnh văn hóa. Khoa Ngôn ngữ – Văn hóa Việt Nam và Đông Nam Á đã xây dựng chương trình tích hợp giữa kiến thức ngôn ngữ học ứng dụng, phương pháp giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ và nền tảng văn hóa Việt Nam, giúp sinh viên trở thành những người có năng lực giao tiếp đa văn hóa và khả năng truyền đạt tiếng Việt hiệu quả tới người học quốc tế. Ngoài ra, các kỹ năng sư phạm, thiết kế giáo trình, tổ chức lớp học, tương tác với học viên đa quốc tịch cũng là phần không thể thiếu trong chương trình.

ULIS Media: Còn về văn hóa Việt Nam, điều làm nên linh hồn của ngôn ngữ thì được giảng dạy như thế nào ạ?

Thầy Trần Hữu Trí:
Ngôn ngữ là phương tiện, nhưng văn hóa mới là nội dung. Không thể dạy tiếng Việt mà tách rời khỏi văn hóa Việt. Vì vậy, sinh viên sẽ học những học phần rất thú vị như Cơ sở văn hóa Việt Nam, Các vung văn hóa Việt Nam, Biểu tượng văn hóa Việt Nam, Nghệ thuật Việt Nam truyền thống, Phong tục, tập quán Việt Nam, Thành ngữ, tục ngữ và ca dao Việt Nam. Nhà trường cũng khuyến khích sinh viên trải nghiệm thực tế thông qua các chuyến đi thực địa, hoạt động ngoại khóa, tương tác trực tiếp với người học nước ngoài để hiểu cách người khác nhìn nhận và tiếp cận văn hóa Việt.

Sinh viên học tập tại ngành sẽ được tham gia các hoạt động trải nghiệm trong các môn học ở khối kiến thức theo lĩnh vực và khối ngành của ngành học. Đặc biệt là môn Khám phá Việt Nam, Cơ sở văn hóa Việt Nam, Tìm hiểu cộng đồng châu Á … Ngoài ra, sinh viên cũng được thực hành giảng dạy tiếng Việt ngay tại các lớp tiếng Việt ngắn hạn tại trường. Hơn nữa, hàng năm khoa đều tổ chức các hội thảo trong và ngoài nước liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu và giảng dạy tiếng Việt nên sinh viên hoàn toàn có thể đăng ký tham dự để nâng cao trình độ. Trường cũng có nhiều kí kết hợp tác với các trường có chuyên ngành tiếng Việt tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kì … nên sinh viên hoàn toàn có cơ hội trao đổi tại các nước trên trong quá trình học tập.

ULIS Media: ULIS vốn là nơi đào tạo chuyên về ngoại ngữ, nhưng nay lại mở CTĐT giảng dạy tiếng Việt. Điều này có thể hiện sự đa dạng hơn, màu sắc hơn trong chiến lược giảng dạy của Nhà trường?

Thầy Trần Hữu Trí:
Chắc chắn là vậy. ULIS có bề dày 70 năm đào tạo ngoại ngữ, nhưng đồng thời cũng là nơi đầu tiên trong hệ thống đại học quốc gia đưa việc dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ vào chương trình chính quy. Trường Đại học Ngoại ngữ mong muốn sẽ tạo ra một hệ sinh thái nơi sinh viên quốc tế học tiếng Việt – sinh viên Việt học cách giảng dạy tiếng Việt, tạo thành một cộng đồng gắn kết, liên văn hóa. Và hơn hết, việc lan tỏa tiếng Việt chính là một phần trách nhiệm văn hóa của ULIS trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Điểm khác biệt của CTĐT Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hoá Việt Nam nằm ở chỗ không chỉ đào tạo ra những người học (đối với người nước ngoài) vận dụng được tiếng Việt ở mức độ thành thạo cả 4 kỹ năng (nghe – nói – đọc – viết), có hiểu biết toàn diện và chuyên sâu về đất nước, con người Việt Nam mà còn giúp người học xây dựng và nâng cao năng lực giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ. Bên cạnh đó, cả người nước ngoài và người Việt Nam khi học chuyên ngành này đều được học về phương pháp giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ, tâm lý học trong giảng dạy. 

Hơn nữa, người nước ngoài học CTĐT Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ tại trường phải đạt trình độ tiếng Việt bậc 5 theo Khung đánh giá năng lực tiếng Việt 6 bậc dành cho người nước ngoài trước khi tốt nghiệp. Điều này giúp cho người nước ngoài có nhiều cơ hội tham gia học tập cộng đồng trong trường, kết nối hiệu quả với các khoa đào tạo trong trường, nâng cao được cơ hội giao tiếp và năng lực ngôn ngữ của bản thân. Bên cạnh đó, người học là người Việt Nam có thể lựa chọn một trong số các ngoại ngữ đang giảng dạy tại trường như tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Hàn… 

ULIS Media: Với sinh viên ngành này, cơ hội nghề nghiệp sau khi ra trường có phong phú không?

Thầy Trần Hữu Trí:
Đây là ngành học rất nhân văn, nhưng cũng giàu tiềm năng nghề nghiệp, vì người học vừa có năng lực ngôn ngữ vững vàng, vừa hiểu văn hóa, lại có thể giảng dạy – điều mà thị trường lao động đang rất cần. 

Sinh viên tốt nghiệp có thể trở thành: 

• Giáo viên dạy tiếng Việt tại các trường đại học, viện ngôn ngữ, trung tâm đào tạo quốc tế
• Cán bộ truyền thông, văn hóa tại các tổ chức giao lưu quốc tế, Đại sứ quán, viện văn hóa nước ngoài
• Biên – phiên dịch viên ngôn ngữ, tiếng Việt – ngoại ngữ, đặc biệt trong các tổ chức đa văn hóa
• Nghiên cứu viên trong lĩnh vực ngôn ngữ học và văn hóa học ứng dụng
• Chuyên viên phụ trách đào tạo
• Hướng dẫn viên du lịch
• Biên tập viên
• Thư ký văn phòng

Ngoài ra, sinh viên theo học sẽ được bồi dưỡng những kỹ năng và nhóm kiến thức:

• Sử dụng kiến thức về tiếng Việt như: ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và ngữ dụng trong giao tiếp tiếng Việt và giảng dạy tiếng Việt cho các đối tượng người học mục tiêu.
• Mô tả được những đặc trưng về đất nước, con người Việt Nam; phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo, kinh tế, chính trị, xã hội … của người Việt và đối sánh với các nước trong khu vực và trên thế giới.
• Sử dụng kiến thức cơ bản về người học, tâm lý học, khoa học giáo dục, lý thuyết về phương pháp giảng dạy và năng lực ngoại ngữ vào việc giảng dạy tiếng Việt và văn hóa Việt Nam cho các đối tượng mục tiêu và vào các hoạt động thực hành nghề nghiệp liên quan..
• Sử dụng tiếng Việt tương đương bậc 5 trong Khung đánh giá năng lực tiếng Việt 6 bậc dành cho người nước ngoài (đối với người nước ngoài) và một trong bốn ngoại ngữ là tiếng Anh, Trung, Nhật, Hàn tương đương bậc 4 trong Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam (đối với người Việt Nam).
• Phát triển các hoạt động giảng dạy tiếng Việt và văn hóa hiệu quả dựa trên các phương pháp dạy học tiên tiến và tâm lý học hiện đại cho các đối tượng người học trong các bối cảnh khác nhau.
• Thiết kế kế hoạch dạy học và các hoạt động trải nghiệm; khai thác và sử dụng tài liệu giảng dạy theo định hướng hình thành và phát triển năng lực của người học, đáp ứng yêu cầu của chương trình khung và chương trình môn học, đối tượng người học và điều kiện giảng dạy cụ thể.
• Sử dụng công nghệ thông tin để thiết kế các nội dung, hoạt động giảng dạy và hoạt động kiểm tra đánh giá phù hợp với những mục đích đánh giá khác nhau trong giảng dạy và đưa ra phản hồi cho người học dựa trên kết quả kiểm tra đánh giá.

ULIS Media: Chân thành cảm ơn thầy vì những chia sẻ quý báu. Thầy có lời khuyên nào gửi đến các bạn trẻ đang cân nhắc theo học CTĐT này không?

Thầy Trần Hữu Trí:
Nếu bạn yêu tiếng Việt, yêu đất nước mình và muốn mang tình yêu đó đến với bạn bè quốc tế thì đây chính là nơi dành cho bạn. CTĐT cử nhân Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam) không chỉ dạy bạn một nghề, mà còn trao cho bạn một sứ mệnh: Trở thành cầu nối văn hóa, người lan tỏa bản sắc dân tộc trong thời đại toàn cầu hóa. Hành trình ấy không dễ, nhưng sẽ rất đáng tự hào.

Trong một thế giới đang ngày càng hội nhập sâu rộng, việc gìn giữ và lan tỏa tiếng Việt – bản sắc thiêng liêng của dân tộc không chỉ là nhiệm vụ của người Việt Nam, mà còn là sứ mệnh của những người trẻ mang trong mình lòng tự hào và tình yêu với ngôn ngữ mẹ đẻ. CTĐT cử nhân Giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ tại ULIS sẽ mở ra một hướng đi mới trong giáo dục, đồng thời tạo điều kiện gieo mầm cho những “đại sứ văn hóa” tương lai những người sẽ kể câu chuyện Việt Nam bằng chính trái tim và trí tuệ của mình.

Huy Khánh/ĐSTT